BÀI HỌC TỪ 2 MV YÊU NƯỚC: LÀM NGHỆ THUẬT TỪ VĂN HOÁ - LỊCH SỬ PHẢI CÓ TRÍ VÀ CÓ TÂM THÌ MỚI CÓ TẦM
“Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi” - Nam Cao.
“Kỷ nguyên vươn mình” và năm đặc biệt 2025
Chúng ta đang sống trong một giai đoạn lịch sử đặc biệt của đất nước. Đảng ta xác định, từ Đại hội XIV trở đi, đất nước ta sẽ chính thức bước vào “Kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam”. Theo đó, kỷ nguyên mới đòi hỏi phải tạo chuyển biến căn bản về nhận thức, hành động của toàn Đảng, toàn xã hội trong việc giữ gìn, nuôi dưỡng, sử dụng hiệu quả nhất các nguồn lực của đất nước. Đặc biệt, kỷ nguyên mới đòi hỏi phải phát huy cao nhất tinh thần, ý chí, sức mạnh của nhân dân - chủ thể đóng vai trò trung tâm của sự nghiệp kiến tạo kỷ nguyên mới.
Năm 2025 cũng trở thành một năm có ý nghĩa đặc biệt khi đất nước đón chào hàng loạt những ngày kỷ niệm lớn: 95 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, và 50 năm giải phóng miền Nam.
Trong bối cảnh ấy, nghệ thuật - âm nhạc trở thành một cầu nối, đưa thông điệp niềm tự hào dân tộc đến gần với nhân dân, đồng thời cộng hưởng để tạo nên làn sóng yêu nước mạnh mẽ trên khắp Việt Nam. Từ đó, việc thúc đẩy sáng tạo và phát triển những tác phẩm nghệ thuật từ chất liệu văn hóa - lịch sử không chỉ là xu hướng tự nhiên mà còn là một phần vinh dự và trách nhiệm của các nghệ sĩ.
Song, hai MV tiêu biểu ra mắt gần đây - "Made in Vietnam" của DTAP và "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" của Tuấn Cry - đã cho thấy rằng cùng một mục đích cao đẹp nhưng cách thực hiện khác nhau có thể dẫn đến những kết quả hoàn toàn trái ngược.
Hai phản ứng trái chiều từ nhân dân
Trên các nền tảng mạng xã hội, hai MV này đã tạo ra một hiện tượng thú vị về 2 sản phẩm âm nhạc lấy chất liệu từ văn hoá lịch sử Việt Nam - phản ứng hoàn toàn đối lập từ khán giả.
Một bên, MV "Made in Vietnam" nhận được sự đón nhận nhiệt liệt cùng nhiều lời khen, và sự ủng hộ mạnh mẽ từ khán giả. Phần lớn khán giả khen ngợi việc kết hợp tinh tế giữa các yếu tố văn hoá truyền thống và hiện đại trong MV. Bên cạnh phần âm nhạc chất lượng vốn đã tạo nên thương hiệu khi kết hợp EDM hiện đại với chất liệu truyền thống của nhóm nghệ sĩ, producer tài năng - DTAP; khán giả cũng không ngớt lời khen ngợi về chất lượng hình ảnh ấn tượng trong MV. Được cho là một MV được đầu tư chỉn chu từ âm nhạc đến hình ảnh, cùng sự tài năng của đội ngũ nghệ sĩ như Phương Mỹ Chi, Trúc Nhân và NSND Thanh Hoa. Tất cả tạo nên thành công cho sản phẩm âm nhạc “Made in Vietnam”, nhận được nhiều lời khen của phần lớn khán giả không chỉ trong nước mà còn trên thế giới.
Loạt khán giả nước ngoài bày tỏ sự hào hứng với MV “Made in Vietnam”
Mặt khác, MV "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" lại gây ra làn sóng chỉ trích “te tua” từ khán giả. Ra mắt sau MV “Made in Vietnam” chỉ 1 ngày, sản phẩm âm nhạc "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" lập tức bị cư dân mạng chỉ ra hàng loạt sai sót về lịch sử và văn hóa Việt Nam ngay khi vừa được đăng tải. Đồng thời vô hình chung tạo ra sự đối chiếu và so sánh “một trời một vực” với MV của DTAP. MV "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" vướng vào tranh cãi gay gắt về việc lạm dụng công nghệ AI trong sản xuất nghệ thuật. Điều này dẫn đến một loạt những cảnh quay không sát lịch sử, sai sót và thiếu chỉn chu. Cuối cùng, dưới sức ép quá lớn của dư luận, ekip buộc phải phải gỡ MV và xin lỗi công chúng.
MV “Kiếp sau vẫn là người Việt Nam” nhận loạt chỉ trích của cộng động mạng
Nguyên nhân của sự khác biệt là gì?
Dù đều là những bài hát vô cùng có ý nghĩa, hướng đến kỷ niệm ngày lễ lớn của dân tộc, đều có điểm chung là sự góp giọng của những ca sĩ trẻ tài năng kết hợp cùng những nghệ sĩ dày dặn kinh nghiệm, song điều khiến hai MV nhận phản ứng trái ngược chính là kịch bản và hậu kỳ video. Sự khác biệt này không chỉ nằm ở kỹ thuật sản xuất mà còn thể hiện ở thái độ, cách tiếp cận và mức độ đầu tư tâm huyết của ekip sản xuất đối với những giá trị thiêng liêng của dân tộc.
So sánh 2 MV: Khi tâm và tài tạo nên sự khác biệt
1. Về cách thức sản xuất hình ảnh
"Made in Vietnam" thể hiện sự đầu tư tỉ mỉ và chuyên nghiệp từ khâu sản xuất đến hậu kỳ. Theo VTV, gần 400 người đã cùng góp sức tạo nên MV này với một tình yêu dành cho đất nước. Toàn bộ cảnh quay được dựng bối cảnh bằng công nghệ 3D chất lượng cao, mỗi khung hình đều được tính toán kỹ lưỡng về góc máy, ánh sáng và màu sắc. Điều đặc biệt, hiệu ứng kỹ xảo được sử dụng để tôn vinh vẻ đẹp chứ không phải để thay thế sự chân thực - 100 con người Việt Nam thực tế xuất hiện trong MV, tạo nên sự kết nối chân thành giữa nghệ thuật và đời sống.
Ngược lại, "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" lại cho thấy sự thiếu kiểm soát nghiêm trọng trong việc ứng dụng công nghệ AI. Mặc dù MV nhanh chóng leo lên top 1 bảng xếp hạng Zing Chart và iTunes ngay sau khi phát hành, nhưng việc sử dụng AI quá đà mà không có sự giám sát chặt chẽ đã dẫn đến hàng loạt "rác hình ảnh". Như VTC News đưa tin, các hình ảnh được AI tạo ra thiếu tính chính xác và tinh thần, khiến kỹ thuật được đặt lên trên nội dung, tạo ra những khung cảnh "vô hồn" và thiếu chân thực.
Hình ảnh tái hiện chiến thắng Điện Biên Phủ trên đồi A1 được co là sai lệch
2. Về việc lồng ghép yếu tố lịch sử - văn hóa
"Made in Vietnam" thể hiện sự hiểu biết sâu sắc và tôn trọng đối với di sản văn hóa dân tộc. Các làng nghề truyền thống như gốm Bát Tràng, lụa Hà Đông được tái hiện chính xác đến từng chi tiết. Đặc biệt, biểu tượng trống đồng Đông Sơn, chim Lạc được sử dụng đúng ý nghĩa văn hóa, các nhạc cụ dân tộc thật được thu âm trực tiếp bởi các nghệ nhân chuyên nghiệp để giữ trọn vẹn "cái hồn" của âm thanh truyền thống. Hành trình "tàu âm nhạc" từ ga Đông Sơn đến Hồ Gươm không chỉ là ý tưởng sáng tạo mà còn mang ẩn ý sâu sắc về sự kết nối các vùng miền trong một dải đất hình chữ S.
Trái ngược hoàn toàn, "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" lộ rõ sự thiếu chuẩn bị và kiến thức cần thiết. Cư dân mạng đã chỉ ra hàng loạt sai sót nghiêm trọng: họa tiết trống đồng bị AI làm méo mó, mất đi tính thiêng liêng; cờ Tổ quốc sai quy chuẩn - một lỗi không thể tha thứ với biểu tượng quốc gia; vị trí các quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa trên bản đồ chưa chính xác. Đặc biệt nghiêm trọng là việc anh hùng Trần Quốc Toản được miêu tả "bóp nát quả cam" trong bối cảnh đồi núi thay vì đồng bằng như sử sách ghi lại, cho thấy sự thiếu tôn trọng đối với lịch sử dân tộc.
3. Về câu chuyện và dụng ý nghệ thuật
"Made in Vietnam" được xây dựng với cấu trúc câu chuyện hoàn chỉnh và logic. Hành trình tàu âm nhạc từ "ga Đông Sơn" đến Hồ Gươm tạo nên mạch truyện rõ ràng, mỗi cảnh quay đều có ý nghĩa biểu tượng riêng biệt. Kết thúc bằng hình ảnh con rồng thiêng - biểu tượng đầy ý nghĩa về sự vươn mình của dân tộc, thông điệp được truyền tải một cách tinh tế mà không hề áp đặt. Sự thành công này được thể hiện qua phản ứng tích cực của khán giả quốc tế, với các video reaction đạt hàng chục nghìn lượt xem như kênh W & R (22K views), Tim & Vena, và nhiều reactor khác đều bày tỏ sự ngưỡng mộ về vẻ đẹp văn hóa Việt Nam.
Trong khi đó, "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" tuy có ý tưởng "bảo tàng cảm xúc" khá thú vị nhưng không được triển khai một cách logic và nhất quán. Các hình ảnh lịch sử xuất hiện rời rạc, không có mối liên kết chặt chẽ, khiến người xem cảm thấy bối rối. Phong cách "gợi tả, ẩn dụ" mà đạo diễn Trần Thành Trung đề cập cuối cùng trở thành cái cớ cho sự thiếu chính xác, không thể biện minh được cho những sai lệch về lịch sử và văn hóa.
4. Về thái độ làm việc và trách nhiệm
Ta không so sánh về sự đầu tư thời gian, công sức của ekip của 2 sản phẩm âm nhạc bên nào nhiều hơn. Song, nhìn vào chất lượng đầu ra, ở góc độ khán giả tiếp nhận, ta hoàn toàn có thể có những đánh giá chủ quan về độ tâm huyết, thái độ trách nhiệm và sự tỉ mỉ, cẩn thận của hai nhà sản xuất. DTAP và ekip "Made in Vietnam" thể hiện tinh thần cầu thị và trách nhiệm cao. Dự án được ấp ủ hơn một năm với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hợp tác với các nghệ nhân thực sự để đảm bảo tính chân thực. Mỗi chi tiết đều được nghiên cứu và cân nhắc kỹ lưỡng, thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với giá trị văn hóa dân tộc. Kết quả là một sản phẩm được đầu tư chỉn chu từ âm nhạc đến hình ảnh, nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cả khán giả trong nước và quốc tế.
Ngược lại, ekip "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" ban đầu thể hiện thái độ thiếu trách nhiệm khi phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ AI mà thiếu sự kiểm duyệt nghiêm ngặt với những giá trị thiêng liêng của dân tộc đã dẫn đến hàng loạt sai sót nghiêm trọng. Dù sau đó có lời xin lỗi và quyết định gỡ MV xuống, nhưng điều này đã cho thấy sự thiếu chuẩn bị và định hướng rõ ràng từ ban đầu. Như một cư dân mạng nhận xét: "Nhà sản xuất cũng là một đơn vị có tiếng chứ có phải nhỏ gì đâu mà dùng AI một cách giả như vậy".
Bài học về việc sáng tạo nghệ thuật từ chất liệu văn hóa - lịch sử
Từ sự đối chiếu giữa hai MV này, chúng ta rút ra những bài học quan trọng:
Có TRÍ: Hiểu biết sâu sắc là nền tảng
Làm nghệ thuật từ chất liệu văn hóa - lịch sử đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc, chính xác về những giá trị mà mình muốn thể hiện. Không thể làm theo cảm hứng với những biểu tượng thiêng liêng của dân tộc. Mỗi chi tiết, mỗi hình ảnh đều cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, tham khảo các chuyên gia và có sự kiểm duyệt nghiêm ngặt.
Có TÂM: Tình yêu chân thành tạo nên sự khác biệt
Tình yêu chân thành với văn hóa dân tộc sẽ thể hiện qua từng khung hình, từng âm thanh. Khi nghệ sĩ thực sự yêu những gì mình làm, họ sẽ không ngần ngại đầu tư thời gian, công sức để tạo ra sản phẩm chất lượng, thay vì tìm cách "đi tắt" bằng công nghệ.
Có TẦM: Trách nhiệm với giá trị văn hóa dân tộc
Khi sáng tạo từ chất liệu văn hóa - lịch sử, nghệ sĩ không chỉ là người tạo ra sản phẩm giải trí mà còn là người truyền bá, giáo dục giá trị văn hóa. Điều này đòi hỏi tầm nhìn và trách nhiệm cao với cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Và chỉ khi sản phẩm nghệ thuật được sản xuất bởi cái trí, cái tâm và tài năng thực thụ của những người nghệ sĩ và đội ngũ sản xuất, khi ấy sản phẩm đó mới có “tầm” vóc, có khí thế và xứng đáng được người người ca ngợi, công nhận và mến mộ và ủng hộ. Nghệ thuật khi ấy hướng đến giá trị thực thụ là làm giàu văn hoá, chứ không chạy đua theo trend, theo thành tích để làm mờ nhoè đi giá trị cao cả hơn của nó.
Công nghệ phục vụ nghệ thuật, chứ không thay thế
AI và các công nghệ hiện đại có thể là công cụ hỗ trợ tuyệt vời, nhưng không thể thay thế sự sáng tạo chân thực của con người. Quan trọng nhất là phải có sự kiểm soát và định hướng từ những người hiểu biết về văn hóa, lịch sử.
Cuối cùng, thành công của "Made in Vietnam" và bài học từ "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam" đã chứng minh rằng: Làm nghệ thuật từ văn hóa - lịch sử không chỉ cần tài năng và công nghệ, mà quan trọng hơn cả là phải có trí tuệ, có tấm lòng chân thành và có tầm nhìn trách nhiệm với dân tộc. Chỉ khi đó, những tác phẩm nghệ thuật mới thực sự trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần xây dựng niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.