Thế hệ "Chữa lành" vs Thế hệ "Vùng dậy": Tại sao cha ông ta ít cần therapy?
"Trong chiến tranh người ta có rất nhiều tổn thương nhưng mà khi tổn thương thì phải vùng dậy để sống còn." - TS. Bùi Trân Phượng
Khi "sống còn" là động lực mạnh nhất
Thế hệ cha ông chúng ta (thế hệ sinh ra và trưởng thành ở thế kỷ trước) lớn lên trong bối cảnh "dầu sôi lửa bỏng". Họ là thế hệ sinh ra giữa hai cuộc chiến tranh thế giới, tại Việt Nam họ trải qua kháng chiến chống Pháp, rồi cuộc chiến chống Mỹ kéo dài suốt ba thập kỷ. Bởi vậy, những tổn thương họ phải chịu đựng và trải qua nó ghê gớm lắm chứ. Nó không vụn vặt hay vô hình. Tổn thương mà cha ông ta phải trải qua là mạng người, là đổ máu, là nay sống mai chưa biết thế nào, là mất mát gia đình, của cải, và cả tương lai. Nhưng với họ, tổn thương không phải là thứ để "chữa lành" mà là thứ phải vượt qua để "sống còn".
TS. Bùi Trân Phượng chia sẻ về trải nghiệm 10 tuổi bị thực dân Pháp bắt đi cùng cha: "Đó là một cái sự kiện có thể nói là nó đã chấm dứt tuổi thơ của tôi." Nhưng thay vì tìm cách "chữa lành", đứa trẻ bấy giờ đã tập trung toàn bộ tinh thần để ghi nhớ đường đi dù bị bịt mắt trên xe Jeep, nhớ rõ tên chỉ huy và nơi giam giữ cha để báo cho gia đình, với niềm hy vọng có thể cứu cha, cứu gia đình. Đó chính là tư duy "vùng dậy để sống còn" - khi khó khăn ập đến, bạn không có thời gian để than thở mà phải lập tức hành động, vùng dậy ứng phó.
"Privilege của thời bình" và bẫy của việc chữa lành
Trong khi đó, Gen Z - những người sinh ra và lớn lên trong thời bình, đất nước và thế giới đang không ngừng phát triển, hiện tại lại đối mặt với một dạng áp lực hoàn toàn khác. Theo nghiên cứu, hơn 32% thanh thiếu niên Mỹ độ tuổi 12-17 đang tham gia therapy hoặc điều trị sức khỏe tâm thần. Tại Việt Nam, các từ khóa "chữa lành" và "healing" lọt top 100 hashtag được tìm kiếm nhiều nhất.
Nhưng có một điều đáng lưu ý: nhiều bạn trẻ hiện tại đang "chữa lành" ngay cả khi chưa kịp tổn thương. Một sinh viên chia sẻ với báo Đại đoàn kết: "Mình biết những diễn biến tiếp theo sẽ khiến mình căng thẳng nên việc tìm cách chữa lành sớm sẽ giúp mình an tâm hơn.” Phải chăng khi chúng ta có quá nhiều phương tiện để "chữa lành", liệu có khi nào chúng ta đang trở nên mong manh hơn cần thiết?
Đương nhiên ta không thể phủ nhận, người trẻ hiện nay gánh trên vai không ít áp lực, từ học tập, công việc, gia đình, kinh tế,... Nhưng nếu gộp chung hết những áp lực đó thành một kết luận chung nhất, thì có lẽ là Áp lực do cạnh tranh. Hay nói cách khác, người trẻ áp lực từ cảm giác tự ti, thấy bản thân mình không đủ - không đủ giỏi, không đủ tốt, không đủ giàu, không đủ hạnh phúc, không đủ sung sướng,... khi so sánh với mọi người xung quanh, đặc biệt là bạn bè đồng trang lứa. Từ cái “không đủ” biến thành cái mục tiêu “phải” - phải thành công, phải đẹp, phải giàu có,... Cuộc sống hiện đại kéo theo một thực trạng ta không thể phủ nhận đó chính là tăng khoảng cách giữa các tầng lớp trong xã hội cũng được giãn ra. Đó là một trong những nguyên nhân khiến người trẻ vì thế dễ dàng cảm thấy áp lực, đặc biệt là áp lực vô hình, gây ra nhiều vấn đề tâm lý, tinh thần.
Sức mạnh từ bên trong và Giải pháp từ bên ngoài
Thế hệ chiến tranh có một điều mà thế hệ hiện tại có vẻ đang thiếu: khả năng "tìm sức mạnh từ bên trong mình" thay vì tìm kiếm từ bên ngoài. TS. Bùi Trân Phượng tâm sự: "Mỗi khi mà mình thấy mình mệt mỏi, mình thấy mình đuối sức thì cái cách quen thuộc mà tôi hay làm là trở về bên trong và tìm sức mạnh từ bên trong mình."
Link full số podcast 👉 “Tự tin làm người, được không?” | TS. Bùi Trân Phượng
Ngược lại, thế hệ trẻ hiện tại có xu hướng tìm kiếm giải pháp từ bên ngoài: du lịch, thiền, tarot, podcast, hay thậm chí là medication. Điều này không hoàn toàn xấu, nhưng có thể tạo ra sự phụ thuộc vào các "công cụ chữa lành" thay vì phát triển khả năng tự phục hồi của bản thân.
Không phải về việc thế hệ nào "mạnh mẽ" hơn
Điều quan trọng cần hiểu là: đây không phải cuộc so sánh về việc thế hệ nào "mạnh mẽ" hơn. Gen Z đối mặt với những thách thức mà thế hệ trước chưa từng gặp: áp lực social media, sự so sánh liên tục, tốc độ thay đổi chóng mặt của công nghệ, và những nghịch lý của sự lựa chọn trong mọi khía cạnh cuộc sống. (Theo Therapyroute)
Nhưng có lẽ, thế hệ trẻ cần học hỏi từ thế hệ cha ông một điều: trước khi tìm kiếm sự chữa lành từ bên ngoài, hãy thử "vùng dậy" từ bên trong. Như TS. Bùi Trân Phượng khuyên: "Chỉ có bạn ấy ra khỏi sự hoang mang của bạn ấy thôi. Chứ không có ai bưng bạn ấy mà bứt đem ra khỏi được hết."
Có thể therapy, du lịch chữa lành, hay thiền định đều có giá trị. Nhưng trước tiên, hãy thử tìm hiểu xem liệu chúng ta có đang dùng chúng như một sự phụ thuộc thay vì như "công cụ hỗ trợ" không. Bởi cuối cùng, sức mạnh thực sự vẫn đến từ khả năng đứng vững trên đôi chân của chính mình - dù trong chiến tranh hay thời bình.